Bilgi Sunmaya ▌lgi G÷sterin

INTERNET'LE ilgili yaz²p τizilmesinden b²k²p usanmad²k. Malum, bili■im sekt÷rⁿnⁿn lokomotifi olarak g÷rⁿlen Internet herkesin konusu oldu. Ben de b²kmadan usanmadan Internet hakk²nda yaz²p τiziyorum. ▐aka maka bu y²l Internet'in Tⁿrkiye'deki d÷rdⁿncⁿ y²l². Yava■t², pahal²yd² derken 4 y²l² geride b²rakt²k. Internet'in ÷nemi konusunda pek τo≡umuzun ku■kusu kalmad². Bas²n kurulu■lar² sayesinde herkes Internet'i duydu. Internet'le tan²■ma heyecan² hepimizi sar²verdi.

Benim Internet'le tan²■ma ÷ykⁿmⁿ bu k÷■eden hat²rlayanlar belki τ²kar. O zaman Internet'te herkese s÷z hakk² oldu≡unu, insanlar²n dⁿ■ⁿncelerini serbestτe s÷yleyebilecekleri bir ortama kavu■tu≡unu s÷yleyip durdum. Mant²k asl²nda τok basit: Internet'e ba≡l² herhangi biri istedi≡i bir konudaki dⁿ■ⁿncelerini, eserlerini τok az bir maliyetle bⁿtⁿn dⁿnyaya sunabiliyor. O zamanlar bu i■ler bⁿyⁿk paralar gerektirmiyordu. ╟ⁿnkⁿ Internet altyap²s² do≡ru dⁿrⁿst kurulmad²≡² ve hat kiralar² ⁿniversiteler taraf²ndan ÷dendi≡i iτin pahal² da de≡ildi; kⁿτⁿk ve ■ansl² bir az²nl²k Internet kullanabiliyordu. O s²ralarda dⁿnyada da Web patlamas² yeni olu■maya ba■l²yor, insanlar²n Internet'e ak²n ak²n ba≡land²≡² bu dⁿzen kendini yeni yeni hissettiriyordu. O s²ralarda Internet'e g÷nⁿl vermi■ τo≡u ki■i, gerτek demokrasinin olu■mas² iτin Internet'i τ÷zⁿm olarak g÷rⁿyordu. ╓yle ya, madem herkesin sesini duyurma olana≡² var, ⁿstelik bu i■ τok k²s²tl² imkanlar kullan²larak yapabiliyor, o zaman gerτek demokrasiye ula■maya az kald². Konuya biraz ku■kucu baksam da asl²nda ben de herkesin sesini duyurmas²n²n hiτ de zor olmad²≡²n² ve Internet'in ileride sa≡lam bir demokrasi altyap²s² olabilece≡ini dⁿ■ⁿnⁿyordum. Fakat Internet'in geli■imi bizi ba■ka bir noktaya g÷tⁿrdⁿ. Bu kadar bⁿyⁿyece≡i az da olsa tahmin ediliyordu belki, ama bu bⁿyⁿklⁿkteki bir yayg²n a≡²n nas²l bir ■ey olaca≡²n², nas²l sorunlar², nas²l τ÷zⁿmleri olaca≡²n² kimse dⁿ■ⁿnemiyordu.

Bugⁿnlerde Tⁿrkiye'de Internet'in d÷rdⁿncⁿ y²l² nedeniyle her zamanki gibi yine Mustafa Akgⁿl hocam²z²n liderli≡inde olu■turulmu■ bir kampanya var. Bu kampanyan²n ad² 'Gelin Internet'i Bⁿyⁿtelim' . Kampanyayla ilgili yaz²lar² ve fikirleri http://web.bilkent.edu.tr/Kamp/yil4/ adresinde bulabilirsiniz. Say²n Akgⁿl, Internet konusunda hepimize yol g÷stermi■, ufuklar²m²z² aτm²■, ileri g÷rⁿ■lⁿ bir ki■idir. Tⁿrkiye'de Internet'in geli■mesinde bⁿyⁿk katk²lar² olan Ufuk ╟a≡layan ve Attila ╓zgit'le birlikte kampanya metnini haz²rlam²■lar. Bu kampanyada Internet'e ba≡lanan ki■i ve kurumlar²n Internet'i daha iyi kullanmas²n²n yan² s²ra Internet'e bilgi sunmas²n² gerekti≡i belirtiliyor. Bilginin ÷neminin gittikτe artt²≡² son y²llarda Internet'in daha iyi kullan²lmas² gerekti≡i kesin. Bilgiye ula■²m²n kolay olmas² her aτ²dan τok ÷nemlidir. ╟ocuklar²m²z²n e≡itiminden, mesleki hayat²m²za kadar gⁿnlⁿk ya■am²m²z²n birτok alan²nda ' iyi' olabilmek iτin bilgi kaynaklar²na ula■²m²n kolay olmas² gerekiyor. ╓te yandan rekabetin bu kadar ÷nemli oldu≡u ticaret hayat²nda da bilgi τok ÷nemli. ▄retimin olmas² iτin iτ gⁿcⁿ ve kapitalin olmas² gerekti≡ini s÷yleyen modas² geτmi■ ekonomik modeller yerine iτine bilginin de kat²ld²≡² yeni modeller olu■turulmaya τal²■²l²yor. Art²k herkes daha az i■ gⁿcⁿ, daha az anaparayla fakat daha iyi fikirlerle, τok daha verimli ve etkili i■ ⁿretilece≡ini biliyor. Time dergisinin 1997'nin en etkili ki■ilerine ay²rd²≡² say²s²ndaki ki■ilerden biri, bilginin ekonomik modellerin iτinde olmas² gerekti≡ini s÷yleyen ve yeni modeller geli■tiren Paul Romer isimli bir ekonomist. Romer, bilginin ve yeni fikirlerin ekonomik geli■medeki etkilerinin san²ld²≡²ndan τok daha ÷nemli oldu≡unu s÷ylⁿyor. ╓rne≡in, Microsoft'un bugⁿnkⁿ konumunu sadece i■ gⁿcⁿ ve anaparaya ba≡lamak mⁿmkⁿn mⁿ? Do≡ru bilgi, do≡ru zamanlama ve yeni fikirler Microsoft'u bugⁿne getirdi. Bilgiyi dⁿnyan²n her yerine yayma yetene≡ini bize veren Internet'i kullanmamak, mal ya da hizmet ⁿretmek iτin sadece i■ gⁿcⁿ ve kapitalle i■ yapmay² pe■inen kabul etmek de≡il midir?

Kampanya metninde vurgulanan di≡er bir konuda Tⁿrkiye'deki bilginin Internet'e sunulmas², ba■ka bir deyimle iτerik olu■turulmas². Sadece bilgi almak iτin Internet'e girmek yeterli de≡il. Internet'ten istedi≡i her bilgiyi ald²≡²n² dⁿ■ⁿnen bir ki■inin, bilgi sunmak da boynunun borcu olmal². Ancak bu sayede Tⁿrkiye Internet'ini olu■turabiliriz. Tⁿrkiye Internet'i derken alt yap²s²yla, yaz²l²m²yla ve iτeri≡iyle Tⁿrkiye'deki Internet kaynaklar²n² kastediyorum. Bilmem ne kadar h²zda Internet'e ba≡l² olmak tek ba■²na hiτ ÷nemli de≡il. E≡er bu ba≡lant² sadece Tⁿrkiye'den yurtd²■²na gidip bilgi almak iτin kullan²l²yorsa vay halimize. Yurtd²■² ba≡lant²lar²n²n yar²s² de≡ilse de en az²ndan yar²s²na yak²n² da d²■ar²dan Tⁿrkiye'ye gelip bilgi alanlar taraf²ndan kullan²l²yor olmal². Yani Tⁿrkiye'nin iτeri≡ini Internet'e ta■²mal²y²z. Bu Turizm Bakanl²≡²'n²n yapt²≡² gibi bro■ⁿr bast²r²p da≡²tmaya benzemez. Bu dⁿnyan²n her taraf²na bir dⁿkkan aτmak, bir tan²t²m bⁿrosu koymak, kitap yay²nlamak gibidir. Tⁿrkiye'de ne yaz²k ki hala τok az iτerik var. Internet'i kullananlar olarak bu kampanyaya kulak verelim Internet'e Tⁿrkiye'den bilgiler sunal²m.

Son gⁿnlerde ▌spanya'ya gitme sevdas²na tutulduk. Zaman, para gibi nedenlerle yurt d²■²na gidemedi≡im iτin bu fikir beni ciddi bir biτimde heyecanland²rd². Son zamanlarda birτok tan²d²k s÷z birli≡i etmi■τesine Barcelona'ya gitti. D÷nⁿnce de anlata anlata bitiremediler. Eh, etkilenmemek mⁿmkⁿn mⁿ, bizim de hedefimiz Barcelona oldu τ²kt². ▌spanya'n²n en ÷nemli ■ehirlerinden biri Barcelona, ÷zellikle olimpiyatlardan sonra ÷nemi daha da artm²■. Bu yⁿzden turistlerin pek be≡endikleri bir ■ehir. Yurt d²■²nda bir yerleri gezerken zaman ve para τok ÷nemli oluyor. Gitti≡iniz yeri bilmiyorsan²z, hata yap²p zaman²n²z² do≡ru dⁿrⁿst de≡erlendirememek, paran²z² da bo■a harcamak mⁿmkⁿn. Daha ÷nceden b÷yle tecrⁿbesizlikler ya■ad²≡²m iτin bu sefer i■i s²k² tutmak iτin Barcelona hakk²nda bilgi toplamaya karar verdim. Her zaman oldu≡u gibi Internet'te bir ■eyler bulur muyuz diye bakt²m. Bakt²m ve ■a■a kald²m. ▌nsan τok ■a■²r²yor. Neler var, neler; Barcelona hakk²nda sayfalarca bilgi, mⁿzeler, oteller, lokantalar, barlar, ne bileyim ne isterseniz var. ▄stelik de birτok kaynaktan. ▌nanmazs²n²z, Barcelona'ya gidince hangi otelde kalaca≡²z, uτaktan indikten sonra o otele nas²l varaca≡²z, param²z² nerede bozduraca≡²z, hangi lokantalara gidece≡iz hepsini ■imdiden biliyoruz. Bizim gitmek istedi≡imiz tarihlerde yap²lacak bir festivalin program² da elimizde var. Oradaki g÷sterilerin hangilerine gidece≡imize karar verece≡iz. ▌spanyol'lar zaman²nda yapm²■, Internet'e bu tⁿr bilgileri koymu■lar; bizim de benzer ■eyler yapmam²z gerekiyor. Asl²na bakarsan²z Tⁿrkiye'yle ilgili turistik bilgiler yok de≡il, ama ▌spanya'yla kar■²la■t²r²ld²≡²nda τok yetersiz kal²yor.

San²r²m bu Internet'te ' gⁿzel ■eyler' bulma ÷ykⁿleri art²k herkesi b²kt²rd². Benim anlatmak istedi≡im, Tⁿrkiye'yle ilgili, bizim kⁿltⁿrⁿmⁿzle ilgili bir ■eyler arayanlara da ' gⁿzel ■eyler' buldu≡u hissini verebilmek. Bu da ancak ⁿlkemizle ve kⁿltⁿrⁿmⁿzle ilgili iτeri≡i olu■turup Internet'te yer almas²n² sa≡layarak olabilir. Buna bugⁿnden ba■lamak gerekiyor yoksa gecikmi■ olaca≡²z. Bu konuda gecikmek τok bⁿyⁿk zararlara yol aτacak. Bu gecikme, bence kampanya metninde belirtildi≡i gibi ' matbaaya geτ kal²nmas²' ndan τok daha vahim. Tren yava■ken atlamak laz²m, yoksa hiτ yeti■emeyiz. Peki, neden durum bu kadar ciddi? Bunu anlamak iτin Internet'in bⁿyⁿklⁿ≡ⁿnⁿ tart²■mak gerekiyor.

Web ve Internet'te s÷rf i■leri ba■lad²≡²nda herkes bu teknolojinin ne kadar kullan²■l² oldu≡unu fark etti. Bilginin birbirlerine ba≡l² sayfalar halinde gerτek yeri ÷nemli olmaks²z²n bir aradaym²■ gibi durmas² τok ÷nemli bir at²l²md². Yaln²z o zamanlar Web siteleri, ⁿniversitelerin ara■t²rma bilgilerini yay²nlamak d²■²nda pek de ba■ka i■lev ⁿstlenmiyordu. Internet'teki Web sayfas² say²s² τok azd². Bu s÷yledi≡im birkaτ y²l ÷nce, sanki τok eskiymi■ gibi anlat²yorum, ben de ■a■t²m! Her neyse, o zamanlar birkaτ yerde konu dizini vard², insanlar oraya girip bakar daha sonra da ilgili bilgilere ula■maya τal²■²rd². Internet bⁿyⁿdⁿkτe bⁿyⁿdⁿ, dizinler yetmez oldu, kullan²c²lar sonsuza do≡ru τo≡almaya ba■lad²lar. Tam o s²ralarda Internet'te ticari devrim ya■and². Ticaretle u≡ra■an firmalar Internet'i bast² desek daha do≡ru olur sanki. O zaman Yahoo gibi konu dizinleri, Lycos ve Altavista gibi arama motorlar² devreye girdi. ▌nsanlar arad²klar²n² bulmak iτin b÷yle yard²mc² araτlara ihtiyaτ duydular. ▐u anda devir hala bu devir. Ama gittikτe de≡i■iyor. En ilgisiz konuda ara■t²rma yapmaya kalk²n, yⁿzlerce hatta binlerce web sayfas² sizin incelemenizi bekliyor. O kadar sayfay² incelemek neredeyse mⁿmkⁿn de≡il. Yahoo gibi dizinler de gittikτe kabard². Bir zamanlar Yahoo Internet'in nabz²n² tutard². ╓nemli web sitelerinin hepsi Yahoo'da vard². ▐imdilerde Yahoo'ya girip bir ■eyler bulmak neredeyse mⁿmkⁿn de≡il. ╟ⁿnkⁿ τok fazla bilgi var art²k. Bu yⁿzden de bⁿtⁿn Internet'i samanl²kta i≡ne arar gibi aramaya gerek olmamal². Bu sorun nas²l τ÷zⁿlecek? Asl²nda bunun τ÷zⁿmⁿ gⁿnlⁿk hayat²m²zda gizli. Yⁿzlerce giysi satan dⁿkkandan, sat²n alaca≡²m²z² nas²l buluyorsak, istedi≡imiz bilginin oldu≡u yeri de ÷yle bulaca≡²z. Bas²ndan okuduklar²m²z, arkada■lar aras²ndaki konu■malar, derneklerin yerine geτen sanal topluluklar gibi y÷ntemlerle istedi≡imiz bilgilere ula■aca≡²z. ╓te yandan bu sorunu τ÷zmenin bir ba■ka yolu da Internet ⁿzerinde istedi≡imiz bilgileri bir araya toplayan iτerik seτicilerin ortaya τ²kmas²d²r. ╓rne≡in konunuz metalⁿrjiyse; bu konuda Internet'teki en iyi iτeri≡i konunun gerektirdi≡i biτimde sunan, yorum yap²p fikirlerini aktaran bir seτiciye τok ciddi ihtiyaτ var. Internet'teki iτeri≡i baz² ki■ilerin elemesi ve bize en kalitelilerini sunmas² kaτ²n²lmaz bir y÷ntem olarak g÷rⁿnⁿyor. Bunun da asl²nda bⁿyⁿk sak²ncalar² var. ▐u anda televizyon, radyo, gazete gibi kaynaklar² bir bilgiyi yaymak iτin kullanmak τok pahal². Reklam ⁿcretleri herkesin ula■abilece≡i rakamlar² kat kat geτmi■ durumda. Bunun nedeni, bu tⁿr yay²nlar²n bilgi olu■turmak ve bunu da≡²tmaya τal²■mas²d²r. Bunu yapmak kolay de≡il. Bilgiyi toplamak mⁿmkⁿn olmad²≡² gibi herkes taraf²ndan izlenme≡i sa≡lamak da kolay de≡il. Tⁿrkiye'nin gⁿndemini ÷≡renebilmek iτin bu tⁿr yay²nlara ihtiyaτ var. Ba■ vurdu≡umuz kaynak bu gⁿndemi bizim iτin seτmi■ ve bize kendi bildi≡i gibi sunuyor. Bu yⁿzden her gazetenin, her televizyon kanal²n²n gⁿndemi farkl² oluyor. Bu durumda o kaynaklar²n anlay²■²na ba≡l² kal²yoruz, onlar²n g÷zlⁿklerini ister istemez tak²yoruz g÷zlerimize. ▐u s²ralar Internet'te yava■ yava■ iτerik seτiciler olu■uyor. ▌■te Internet'e daha fazla bilgi koymak iτin acele etmemizin en ÷nemli nedeni bu. ▌τerik seτiciler olu■urken, bu olu■uma Tⁿrkiye'nin de iτeri≡ini katmak gerekli.

Bu arada Internet'teki yeni furya dinamik olarak de≡i■en iτerik. Dinamik de≡i■en iτeri≡in en k÷tⁿ taraf² arama motorlar²n²n bu tⁿr Web sayfalar²n² do≡ru dⁿrⁿst dizinleyememesi. Internet bⁿyⁿdⁿkτe ve bu tⁿr iτerik artt²kτa bilgi bulmak iτin ■u anda kulland²≡²m²z y÷ntemler i■lemez olacak. ▌■te o zaman iτerik sunuculara muhtaτ kalaca≡²z. Bu durumda herkese s÷z hakk² teoride kalacak. Pratikte sesini duyurmak, s÷zⁿnⁿ aktarmak τok gⁿτ olacak. Belki ■imdi oldu≡u gibi τok para ÷dememiz, belki de ' hat²rl²' bir tan²d²k bulmam²z gerekecek. ▌yisi mi fazla gecikmeden treni yakalayal²m, kendi iτeri≡imizi olu■tural²m.